Czym się różnią autorskie prawa osobiste od autorskich praw majątkowych
Czy na zadane w tytule pytanie da się odpowiedzieć jednym zdaniem? Będzie to trudne, ale spróbujmy. Prawa autorskie osobiste to te prawa, które dodają punktów do „chwały”, a prawa autorskie majątkowe to prawa, które mogą dodać punktów do portfela. To oczywiście duże uproszenie, dlatego chodźmy dalej.
Autorskie prawa osobiste
Te prawa są jak bycie biologicznym rodzicem dziecka. Nie da się zmienić dziecku biologicznych rodziców. Zawsze nimi będą. Podobnie jest z autorskimi prawami osobistymi – utworowi nie można zmienić autora. Autorskie prawa osobiste chronią więź twórcy z utworem i są bezpośrednio związane z jego osobą. Do tego są niezbywalne, a to oznacza, że nawet sam autor nie może ich nikomu przekazać, nawet gdyby chciał. Prawa te są nieograniczone czasowo, co z kolei oznacza, że nie wygasają nigdy – nawet wiele lat po śmierci autora.
Autorskie prawa osobiste mogą być różne, a ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wylicza ich przykłady. Są to prawa do:
● autorstwa utworu,
● oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
● nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
● decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
● nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Prawa te nie przyczyniają się bezpośrednio do wzrostu zasobności portfela, ale – powiedzmy – że zabezpieczają możliwość zarobkowania. Bez zadbania o egzekwowanie tych praw możliwości zarabiania na utworze będą mocno ograniczone lub znacznie utrudnione. Naruszenia mogą mieć bardzo różną postać. To może być: brak odpowiedniego oznaczenia autorstwa, używanie utworu w sposób, który wypacza artystyczny zamysł twórcy lub przypisujący autorowi treści lub wartości, z którymi ten się nie zgadza, naruszenie integralności utworu (wprowadzenie zmian do utworu bez zgody twórcy). To tylko kilka przykładów naruszeń, dlatego tak ważne jest świadome podejście do swoich praw autorskich a także podpisywanie odpowiednich umów. A jeśli o umowach, to czas na….
Majątkowe prawa autorskie
Tymi prawami należy się bliżej zainteresować, jeśli chcemy tworzyć nie tylko z pasji, ale zarabiać na tym. Prawa te, podobnie jak autorskie prawa osobiste, „rodzą” się przy autorze. To on jest ich pierwszym właścicielem i dysponentem. Jednak w odróżnieniu od praw osobistych – majątkowe prawa autorskie są zbywalne. To znaczy, że można je przekazać komuś innemu. I tu właśnie pojawia się, tak mile widziany, aspekt ekonomiczny. Wskazuje na niego art. 17 ustawy prawie autorskich i prawach pokrewnych:
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Przekazać te prawa można również nieodpłatnie, ale bardziej interesujący jest wariant odpowiedniego wynagrodzenia. Zarabiać na utworach można w różny sposób i nie zawsze musi to być przeniesienie majątkowych praw autorskich. To mogą być również licencje. Czym się różnią te dwa sposoby? O tym piszemy na blogu. Trzeba jeszcze wspomnieć, że autorskie prawa majątkowe są ograniczone w czasie i wygasają 70 lat po śmierci autora. Dzięki temu wszyscy, już jako odbiorcy, możemy korzystać z dóbr kultury i nauki… ale to już jest temat na inny artykuł.
