Formy umów o przekazaniu praw autorskich i udzieleniu licencji (pisemna, ustna, smsowa, elektroniczna)
W pierwszej kolejności zostanie wyjaśniona kwestia dotycząca formy umowy, jaka powinna zostać zachowana dla umowy o przekazaniu praw autorskich.
Wobec powyższego przytoczenia wymaga treść art. 53 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych1(zwana dalej: „u.p.a.p.p.”), która stanowi, że „Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności”.
Komentowany przepis ustanawia wymóg formy pisemnej dla umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych. W ich przypadku forma pisemna ma charakter formy ad solemnitatem, co oznacza, że zawarcie umowy w innej formie skutkuje jej bezwzględną nieważnością ab initio oraz ograniczeniami w postępowaniu dowodowym w razie sporu sądowego2.
W tym miejscu niezbędnym jest zacytowanie treści art. 78 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny (zwana dalej: „k.c.”), która stanowi, że „Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany”.
Zatem w myśl ww. przepisu zachowanie formy pisemnej wymaga złożenia własnoręcznego podpisu pod dokumentem obejmującym treść umowy przenoszącej autorskie prawa majątkowe. Z formą pisemną zrównana została forma elektroniczna opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu (art. 781 § 2 k.c.), z kolei nie została natomiast zrównana z nią forma dokumentowa.
Do zawarcia umowy w formie elektronicznej może dojść jedynie wtedy, gdy wszystkie jej strony dysponują bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Natomiast wymiana zwykłej korespondencji elektronicznej (e-mail) nie wystarcza do zachowania formy pisemnej. Podobnie podpis na dokumencie przesłanym faksem nie spełnia wymogu podpisu własnoręcznego, ponieważ dokument taki jest tylko kopią. Nie jest zatem prawidłową formą pisemną czynności prawnej wymiana dokumentów za pomocą faksu. Faks nie jest także pismem potwierdzającym w rozumieniu art. 77 § 2 k.c. złożenie oświadczenia woli3.
Zatem wyjaśniając daną materię w najprostszy sposób, wskazać należy, iż do zachowania formy pisemnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczenia woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany. Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej (art. 78 k.c.).
Skutkiem niezachowania forma pisemnej wynikającej z art. 53 u.p.a.p.p., której to został nadany rygor nieważności, jest to, że umowa zawarta bez zachowania wymaganej formy jest uznawana za niezawartą i nie wywołuje skutków prawnych, a zatem nie prowadzi do przeniesienia praw autorskich, które pozostają u zbywcy. Konsekwencją nieważności jest więc brak skutku w postaci przeniesienia prawa. Dla świadczenia drugiej strony np. wynagrodzenia nieważność oznacza, że staje się ono świadczeniem nienależnym, które podlega zwrotowi zgodnie z treścią art. 410 § 2 k.c.
W prawie autorskim wymóg formy szczególnej przewidziano dla dwóch rodzajów umów tj. umów przenoszących prawa autorskie oraz umów licencji wyłącznej.
Forma zawarcia umowy licencyjnej wyłącznej została uregulowana w treści art. 67 ust. 5 u.p.a.p.p., która stanowi, że „Umowa licencyjna wyłączna wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności”. Zachowanie formy pisemnej nie obejmuje licencji niewyłącznej.
W przypadku umów licencji niewyłącznej może dojść do ich zawarcia również w sposób dorozumiany (per facta concludenta)4.
Oświadczenia woli stron w przypadku umowy licencji niewyłącznej mogą być więc złożone w dowolny sposób wyrażający ich wolę w sposób dostateczny, zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 60 k.c., którego treść stanowi, że „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)”5. Zatem umowa licencji niewyłącznej może zostać zawarta bez zachowania formy pisemnej np. ustnie, czy też przez wysłanie wiadomości sms, jeżeli ujawnienie woli stron nastąpiło w sposób dostateczny.
Podsumowując:
1. W świetle prawa autorskiego wymóg formy pisemnej jako warunek skutecznego i ważnego zawarcia umowy dotyczy umowy o przeniesienie praw autorskich (art. 53 u.p.a.p.p.) i umów licencji wyłącznej (art. 67 ust. 5 u.p.a.p.p.).
2. Skutkiem niezachowania forma pisemnej wynikający z art. 53 u.p.a.p.p., której to został nadany rygor nieważności oznacza, że umowa zawarta bez zachowania wymaganej formy jest uznawana za niezawartą i nie wywołuje skutków prawnych.
3. Oświadczenie woli stron w przypadku umowy licencji niewyłącznej mogą być więc złożone w dowolny sposób wyrażający ich wolę w sposób dostateczny, zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 60 k.c.